In de ban van libellen en waterjuffers

HAAKSBERGEN- Al vanaf zijn jeugd is Gerard Dutmer in de ban van libellen en waterjuffers. Een beetje afhankelijk van het weer luiden half april de vuurjuffers het vliegseizoen in. Vanaf dat moment is hij op pad om de verschillende soorten in kaart te brengen en te monitoren. Niet alleen in de Haaksbergse natuurgebieden, maar ook op zijn geboortegrond de Veenkoloniën. En als hij dat nodig vindt springt hij in de bres voor deze kleurrijke insecten. Zoals in 2008 als nabij Veendam een waardevolle biotoop van de groene glazenmaker plaats moet maken voor ‘Van Turfvaart naar Toervaart’, een prestigieus project van de provincie Groningen. Dutmer sluit zich aan bij de actiegroep Platform Berend Botje (PBB) die zich hard maakt voor het behoud van een klein kanaaltje waarin de krabbenscheer floreert. Alleen in deze schaars voorkomende waterplant zet de groene glazenmaker zijn eitjes af. “Deze libellensoort geniet de hoogste mogelijke status van bescherming, zelfs op Europees niveau.” De bedoelde waterloop zou worden uitgebaggerd en opgaan in het Westerdiepsterdallenkanaal, een vaarverbinding tussen zeilmeer Langebosch en het Kielsterdiep. “Met de pleziervaart heb ik geen enkel probleem. Als echter unieke natuur moet wijken terwijl het ook anders kan, wordt het een ander verhaal”, aldus de Haaksbergenaar. Tot ontzetting van PBB verleent het ministerie ontheffing voor de Flora- en faunawet aan de provincie Groningen. “Vrijdags namiddag werd de vergunning afgegeven. In de vroege maandagochtend daarop is meteen alle krabbenscheer overgeplaatst naar een zogenaamd compensatiegebied”, vertelt Dutmer. “Ondanks onze waarschuwing dat het op die locatie niets zou worden. Het is er te diep voor de krabbenscheer en de waterkwaliteit is onvoldoende. Het ligt namelijk midden in agrarisch gebied. Onze voorspelling is helaas uitgekomen. Bovendien is gewoon voorbijgegaan aan de wettelijke termijn om bezwaar te maken tegen de ontheffing.” Een illegale actie volgens PBB. Het doet aangifte tegen het ministerie vanwege het onterecht verlenen van de ontheffing. Na een procedure die zeven jaar geduurd heeft, heeft de Raad van State onlangs de onverzettelijke actievoerders in het gelijk gesteld. In die periode heeft Dutmer het hele Veenkoloniale gebied geïnventariseerd. “Iets wat voorheen nooit was gebeurd. Uiteindelijk is het ons gelukt om aan te tonen dat het hier om een zeer bijzonder gebiedje gaat.” Maar wat heb je daar nou aan als de krabbenscheer en de groene glazenmaker inmiddels zijn verdwenen? “Inderdaad kun je deze populatie als verloren beschouwen. Maar er is nu wel jurisprudentie”, wijst Dutmer op de positieve kant van het verhaal. “In het vervolg zal de overheid beter nadenken voor ze dit soort ingrepen doet. Eerst compenseren. En pas als dat goed uitpakt de bestaande plek vernietigen”, aldus de libellendeskundige die de uitspraak volkomen terecht vindt. “Anders had de Flora- en faunawet de prullenbak in gekund! De economie heeft voorrang, maar toch niet helemaal. De flora en fauna hebben gelukkig ook rechten. En daar komt Berend Botje voor op. Het wachten is nu op de compensatiemaatregel van de overheid”, vervolgt hij. “Ik ben heel benieuwd waar ze mee komen. Het moet een ander gebied zijn dat nu niet geschikt is, maar wel geschikt kan worden gemaakt voor krabbenscheer en groene glazenmaker. Anders is het geen compensatie.” Volgens PBB is er maar één oplossing mogelijk: afsluiten van het Westerdiepsterdallenkanaal en deze ondieper maken. Voor de pleziervaart zal dat geen ramp zijn. “Vanwege de haakse bochten en de smalle vaargeul is het voor grotere plezierjachten ongeschikt. Vorig jaar zijn er welgeteld twee bootjes door heen gevaren. Bovendien zijn er twee alternatieve routes.” Dutmer heeft vastgesteld dat de krabbenscheer onder de waterspiegel nog aanwezig. Hij is er van overtuigd dat deze zich zal herstellen als de rust is weergekeerd en het kanaal ondieper is gemaakt. En dat vervolgens de groene glazenmaker er weer zal neerstrijken om eitjes te leggen.
Maar hoe is het eigenlijk in Haaksbergen gesteld met de libellen en waterjuffers? De in ons land zeer zeldzame speerwaterjuffer is uit het Buurserzand verdwenen zo heeft Gerard Dutmer geconstateerd. En aan de Buurserbeek holt de populatie beekrombouten achteruit. Mineralisering van de beek noemt hij als mogelijke oorzaak. “En dat is terug te voeren op de waterzuiveringcentrale van Ahaus. Aan de andere kant wordt de Buurserbeek weer natuurlijker gemaakt. Of dit voor libellen gunstig uitpakt is even afwachten. In elk geval zitten er mooie bochten in. Verder gaat het aardig goed in onze natuurgebieden. Hoewel dat slechts postzegeltjes zijn”, relativeert hij. “Het Haaksbergerveen ontwikkelt zich voorspoedig en wordt langzamerhand een prachtig hoogveen gebied. Hier komen inmiddels de zeldzame hoogveenglanslibel en noordse glazenmaker voor. In het algemeen gaat het landelijk gezien goed met libellen en waterjuffers. Dankzij de schonere lucht, schoner water en de afname van verzuring en verdroging.” Het grootste risico voor libellen en waterjuffers vormt volgens hem menselijk ingrijpen in de natuur. “Hoewel dit ook positieve effecten kan hebben!”, benadrukt Dutmer. Zo is hij enthousiast over de vorige herinrichting van de Zoddebeek. “Dat is een mooie beek geworden. Aan de bovenloop heb ik drie bijzondere soorten waargenomen: de beekoeverlibel, de zuidelijk oeverlibel en de bandheidelibel. Zij komen alleen voor bij erg ondiep stromend water.” Dat het waterschap Rijn en IJssel overweegt de Zoddebeek weer te verdiepen baart hem zorgen. Bij overvloedige regenval treedt het riviertje namelijk plaatselijk buiten zijn oevers en veroorzaakt overlast. “Die overstromingen zijn ook niet alles. Dat begrijp ik. Maar als de hele Zoddebeek dieper wordt gemaakt , dan zullen deze bijzondere libellen hier onherroepelijk verdwijnen. Het zou mooi zijn als in elk geval een deel van de Zoddebeek voor deze soorten geschikt kan blijven.” Rijn en IJssel heeft hem uitgenodigd mee te denken over een goede oplossing. “Hun ecologen zijn heel coöperatief. Mijn adviezen worden hopelijk serieus genomen.” Ook bij de aanstaande herinrichting van de Bolscherbeek probeert Dutmer iets te bereiken voor de libellen. “Hopelijk kan ik waterschap Vechtstromen overtuigen van het grote belang van een deels ondiepe beek voor de libellen.”